તરુણાવસ્થા પ્રાપ્ત કર્યા પછી, છોકરાઓ અને છોકરીઓ પરસ્પર સંમતિથી એકબીજા સાથે લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાં રહે છે.

તમે માનશો નહીં પણ આ સાચી વાત છે. દિલ્હી, મુંબઈ જેવા મોટા શહેરોમાં લગ્ન પહેલાં યુવક-યુવતીઓનું એક જ ઘરમાં એકબીજા સાથે રહેવું એકદમ સામાન્ય બની ગયું છે. આને હવે ઓફિશિયલ નામ લિવ-ઇન રિલેશનશિપ અપાઈ ગયું છે. જાે કે, નાના શહેરોમાં તે હજુ પણ એક પાપ તરીકે જાેવામાં આવે છે.

ગુજરાતમાં એવી પણ એક જગ્યા છે જ્યાં લગ્ન પહેલાં જ મનાવવામાં આવે છે સુહાગરાત. ગામડાની વાત હોય તો આવી પરંપરાની વાત સાંભળીને તલવારો ખેંચાઈ જાય છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે, ગુજરાતમાં એક એવી જગ્યા છે જ્યાં લિવ-ઈન રિલેશનશિપ ખૂબ જ સામાન્ય છે અને માતા-પિતા પોતે જ તેમના બાળકોને તેની મંજૂરી આપે છે. એટલું જ નહીં અહીં મહિલાઓ લગ્ન પહેલાં જ માતા પણ બની જાય છે.

લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહેવા છતાં બંનેને સંતાન ન હોય તો તેઓ અલગ થઈ જાય છે. પછી તેઓ કોઈ અન્ય સાથે લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહીને સંતાન પ્રાપ્ત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. “ગરાસિયા જનજાતિ” નામની એક આદિજાતિ છે જે મુખ્યત્વે રાજસ્થાન અને ગુજરાતના કેટલાક ભાગોમાં રહે છે. આ જનજાતિના યુવકો પોતાની પહેલી પસંદની યુવતી સાથે લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહે છે. બાળકના જન્મ પછી જ બંનેને લગ્ન કરવાની છૂટ છે.

“ગરાસિયા જનજાતિ” રાજસ્થાનના ઉદયપુર, સિરોહી અને પાલી જિલ્લામાં રહે છે. આ જનજાતિની અનોખી પરંપરા આજના આધુનિક સમાજની જીવંત જીવનશૈલી જેવી જ છે. અહીં, તરુણાવસ્થા પ્રાપ્ત કર્યા પછી, છોકરાઓ અને છોકરીઓ પરસ્પર સંમતિથી એકબીજા સાથે લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાં રહે છે. બાળકોના જન્મ પછી, તેઓ લગ્ન કરે છે. મોટેભાગે, બાળકના જન્મ પછી તેઓ પારિવારિક જવાબદારીઓને કારણે લગ્ન મુલતવી રાખે છે. ઘણી વખત તેઓ ૫૦ કે, તેથી વધુ વર્ષની ઉંમરે આ સંબંધને ઔપચારિક બનાવે છે. આ સમય દરમિયાન ઘણી વખત યુવાન પુત્રો અને પૌત્રો પણ તેમના લગ્નની જાનમાં જાેડાય છે.

આ રીતે લિવ-ઇન અમલમાં આવી… વર્ષો પહેલા ગરાસિયા જાતિના ચાર ભાઈઓ બીજે ક્યાંક જઈને સ્થાયી થયા હતા. તેમાંથી ત્રણના લગ્ન થઈ ગયા અને એક સમાજની કુંવારી યુવતી સાથે લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહેવા લાગ્યો. ત્રણ પરિણીત ભાઈઓને કોઈ સંતાન નહોતું, પરંતુ લિવ-ઈનમાં રહેતા ભાઈને બાળકો હતા અને રાજવંશ તેમનાથી આગળ વધ્યો. બસ આ માન્યતાએ સમાજના લોકોના મનમાં આ પરંપરાને જન્મ આપ્યો. કહેવાય છે કે, આ જનજાતિમાં આ પરંપરા ૧ હજાર વર્ષ જૂની છે.

આ પરંપરાને દાપ પ્રથા કહેવામાં આવે છે. પતિ-પત્નીની જેમ સાથે રહેવા લાગે છે. રાજસ્થાન અને ગુજરાતમાં, આ સમાજના બે દિવસીય ‘લગ્ન મેળા’નું આયોજન કરવામાં આવે છે, જેમાં કિશોરો એકબીજાને મળે છે અને ભાગી જાય છે. ભાગીને પાછા આવ્યા પછી છોકરા-છોકરીઓ લગ્ન વગર પતિ-પત્નીની જેમ સાથે રહેવા લાગે છે. આ સમય દરમિયાન, સામાજિક સંમતિથી, છોકરાનો પરિવાર છોકરીના પરિવારને કેટલાક પૈસા આપે છે. જાે કે, બાળકના જન્મ પછી, તેઓ તેમની અનુકૂળતા મુજબ ગમે ત્યારે લગ્ન કરી શકે છે. લગ્નનો ખર્ચ વરનો પરિવાર ઉઠાવે છે. આટલું જ નહીં, મહિલા ઈચ્છે તો અન્ય કોઈ મેળામાં અન્ય લિવ-ઈન પાર્ટનર પણ પસંદ કરી શકે છે. આ માટે નવા લિવ-ઈન પાર્ટનરને પહેલા પાર્ટનર કરતા વધુ પૈસા ચૂકવવા પડે છે. ઘણા લોકો તેમના બાળકો જ્યારે વૃદ્ધ થાય છે ત્યારે તેમના લગ્ન કરાવે છે. આટલું જ નહીં, લગ્નનો ખર્ચ વરનો પરિવાર ઉઠાવે છે અને લગ્ન પણ વરરાજાના ઘરે જ થાય છે. એક છોકરો હોય તો પણ બીજા છોકરાને કરી શકે છે પસંદ.

શહેરી મહિલાઓને પણ આવી સ્વતંત્રતા મળી શકતી નથી. આવી ઘણી વધુ જાતિઓ ભારતમાં છે. ઘણા ભારત બહાર પણ હાજર છે. અહેવાલો અનુસાર, ગરાસિયા મહિલાઓ ઈચ્છે તો પ્રથમ પાર્ટનર હોવા છતાં બીજા મેળામાં બીજા પાર્ટનરની પસંદગી કરી શકે છે. આ રીતે તેમને ઘણી સ્વતંત્રતા મળે છે, જે આધુનિક સમાજમાં પણ નથી મળતી. આ જ કારણ છે કે, આ જનજાતિ વિશ્વમાં ખૂબ પ્રખ્યાત છે. અહીં આપવામાં આવેલી માહિતી જનરલ જાણકારી પર આધારિત છે. અમારો ઈરાદો કોઈપણ સમાજની લાગણી દુભાવવાનો નથી. અહીં આપેલી માહિતી અંગે જી.એન.એસ. આ અંગેની પુષ્ટી કરતું નથી.

(જી.એન.એસ)