(પૂર્વાંગ દેવેન્દ્ર ત્રિવેદી)

માતા-પિતા દેખીતી રીતે તેમના બાળકની જેમ જેમ તેઓ મોટા થાય છે તેમ વિકાસ પામે છે તેમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે, ઘણા લોકો માને છે કે કુટુંબની બહારના સામાજિક પરિબળો હવે બાળકોને વધુ પ્રભાવિત કરે છે. આ નિબંધ દલીલની બંને બાજુની તપાસ કરશે. તેમાં કોઈ શંકા નથી કે પરિવારમાં બાહ્ય પરિબળો છે જે બાળકના વિકાસ પર નોંધપાત્ર અસર કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ટેલિવિઝન અને ઇન્ટરનેટ છે. આ દિવસોમાં બાળકો પાસે ભૂતકાળમાં ઉપયોગ કરતા હતા તેના કરતાં ઘણી વધુ આની ઍક્સેસ છે, અને તેઓ ભાષા પસંદ કરશે અને વસ્તુઓ જાેશે જે તેમને જીવન વિશે શીખવશે. મિત્રોનો પણ મહત્વનો પ્રભાવ હોય છે કારણ કે બાળક ઘણીવાર સાથીદારોની નકલ કરે છે જેની તેઓ પ્રશંસા કરે છે અને આદર કરે છે. આ સકારાત્મક વર્તન હોઈ શકે છે પરંતુ તે નકારાત્મક પણ હોઈ શકે છે, જેમ કે ધૂમ્રપાન અથવા દવાઓ લેવી.

જેઓ માને છે કે આ દિવસોમાં બાળકો મોટાભાગે બહારની દુનિયા દ્વારા ઘડવામાં આવે છે તેઓ ઘણીવાર ટેકનોલોજીના વિસ્તરતા મહત્વ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. દાયકાઓ પહેલા, પરિવારો માટે આખો દિવસ, રાત્રિભોજન અને રજાઓ દરમિયાન વાતચીત કરવાનું વધુ સામાન્ય હતું. આજે, કુટુંબના દરેક સભ્ય તેમના સ્માર્ટફોન, ટેબ્લેટ અથવા લેપટોપ સાથે વધુ વ્યસ્ત હોઈ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, બાળકો પાસે હવે YouTube જેવી સ્ટ્રીમિંગ વિડિયો સાઇટ્‌સની સતત ઍક્સેસ છે. ટેલિવિઝન પર દિવસમાં એક કલાક કાર્ટૂન જાેવાને બદલે, તેઓ ઘરની અંદર અને બહાર બંને જગ્યાએ આખો દિવસ શો જાેઈ શકે છે. પરિણામ એ છે કે બાળકોને ઘણીવાર વિશિષ્ટ ચેનલો મળે છે અને માતા-પિતાને તેમની રુચિઓ અને પ્રભાવોની યોગ્યતા સાથે દેખરેખ રાખવામાં અને જાળવવામાં મુશ્કેલી પડે છે. તેમ છતાં, પારિવારિક જીવન પ્રારંભિક મનોવૈજ્ઞાનિક વિકાસનું કેન્દ્ર રહે છે. જ્યારે સંશોધકો કહે છે કે મોટાભાગના વ્યક્તિત્વની રચના થાય છે ત્યારે બાળકોને તેમના શરૂઆતના વર્ષોમાં નવી ટેક્નોલૉજીની વધુ ઍક્સેસ મળવાની શક્યતા નથી. જાે માતા-પિતા કડક, ક્ષમાહીન હોય અને તેમના પ્રેમને રોકી રાખે તો બાળકો કાં તો અસ્વીકારની લાગણીથી અંદરની તરફ વળવા લાગે છે અથવા તેમના માતાપિતાના સન્માન માટે અનિવાર્યપણે પ્રયત્ન કરે છે. આ પ્રારંભિક, શીખેલી વર્તણૂકો ક્રમશઃ વધુ બિનઆરોગ્યપ્રદ વર્તણૂકોમાં પોતાને પ્રગટ કરશે અને બાળક જેમ જેમ પરિપક્વ થશે તેમ વિકસિત થશે.
તેનાથી વિપરિત, જે બાળકને બિનશરતી પ્રેમ કરવામાં આવે છે પરંતુ તેમના માતાપિતા તરફથી પ્રમાણિક પ્રતિસાદ આપવામાં આવે છે તે અનુકરણ કરવા માટે મજબૂત રોલ મોડલ સાથે સારી રીતે સમાયોજિત પુખ્ત બનવાની ઘણી મોટી તકો ધરાવે છે. છેવટે, જાે કે, તે કુટુંબ છે જે સૌથી મહત્વપૂર્ણ અસર કરે છે. બાળકો તેમનો લગભગ તમામ સમય તેમના પરિવાર સાથે વિતાવે છે, ખાસ કરીને તેમના શરૂઆતના વર્ષોમાં. તેઓ તેમની સાથેની ક્રિયાપ્રતિક્રિયા દ્વારા તેમના આત્મવિશ્વાસ, સમાજીકરણ કૌશલ્યો, નૈતિકતા, મૂલ્યો અને જીવન પ્રત્યેના મંતવ્યો વિકસાવે છે. આના મહત્વનો પુરાવો કેટલાક બાળકો વચ્ચેના તફાવતોમાં જાેઈ શકાય છે. જેઓ નિષ્ક્રિય ઘરમાં ઉછરે છે તેઓને આખરે સમસ્યાઓ થાય છે, જ્યારે કે જેઓ ગરમ અને નજીકના વાતાવરણમાં ઉછરે છે તેઓ પુખ્ત જીવનમાં વધુ આત્મવિશ્વાસ અને સુરક્ષિત રહે છે.

તે કુટુંબ છે જે સહાયક, સુરક્ષિત અને સંવર્ધન વાતાવરણ પ્રદાન કરી શકે છે, જે બાળક પુખ્ત બને તે રીતે નિર્ણાયક છે. જાે કે તે સ્પષ્ટ છે કે સામાજિક પરિબળો ભાગ ભજવે છે, હું દલીલ કરીશ કે તે ભૂતપૂર્વ છે જે સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે.